Hij komt, hij komt. Zijn knecht stond te lachen, maar dreigde ook met de jutezak en de roe. Er zijn geen stoute kinderen bij! Echt niet Sint!! Een resumé van mijn sint beleving als kind. De gitzwart geschminkte pieten, die ik zelf vroeger ook nog weleens heb gespeeld, tot mijn grote schaamte nu, hadden meestal grote rode lippen, bewogen zich brutaal en ‘aapachtig’, gedroegen zich dommig tegenover de superieure witte bisschop en spraken bij voorkeur met een gekunstelde Antilliaans/Surinaamse tongval.
Na vijftien jaar demonstreren stopt Jerry Afriyie met Kick Out Zwarte Piet (KOZP). Op een paar 'bijzondere' dorpen na, zoals Yrseke, Urk en Staphorst, zijn in heel Nederland nu kleurtjespieten en roetveegpieten de norm. Zelfs in onze behoudende Kempenregio zie je al jaren niet anders meer. Vooral dus door de bewustheidsstrijd van KOZP. In die vijftien jaar werd Afriyie tijdens zijn geweldloze protest hardhandig door vijf politieagenten tegen de grond gewerkt, er werd pepperspray in zijn ogen gespoten, hij werd door toenmalig Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid Dick Schoof (!) op de dreigingslijst gezet, hij werd meermaals gearresteerd bij protesten, hij vond agressieve blokkeerfriezen tegenover zich en een congres van KOZP in Den Haag werd belaagd door hooligans met knuppels en vuurwerk. Waar zagen we dat onlangs nog meer?
Het was een lange, taaie strijd. En nog altijd zijn er een hoop Boomers die op hoge toon hun zwarte piet terugeisen, onder het mom van ‘er wordt weer een traditie afgenomen’. Tradities zijn heilig, als het zo uitkomt. Hadden we om die reden ook Zwientjetik, radbraken en het verbranden van heksen moeten blijven koesteren als nationaal cultureel erfgoed? Al in 1997 sprak de donkere Spice Girl Mel B. zich verontwaardigd en verbouwereerd uit over onze Zwarte Piet ‘traditie’, tijdens een interview met Paul de Leeuw. Zelf vraag ik me inmiddels ook af, hoe het kan dat we dit nog maar relatief kort geleden normaal vonden, als ‘onderdeel van de Nederlandse cultuur’. Internationale gasten kunnen zich vaak niet voorstellen dat een land als Nederland – dat als enorm progressief wordt gezien – zulke achterhaalde tradities heeft. We werden aan het denken gezet: waarom wel de roe en in de zak stoppen afschaffen, maar Zwarte Piet niet? Hebben kinderen er last van als Piet niet zwart is?
Gerda Havertong legde eens in Sesamstraat uit dat Sinterklaas vanwege Zwarte Piet niet voor alle Nederlanders even leuk was. Later kaartten ook andere Nederlanders van kleur zoals Akwasi en Sylvana Simons de kwestie aan. Ook zij kregen – net als Afriyie - bakken met stront over zich heen, maar langzaam sloop er daardoor wel twijfel in de gebeitelde ZP-bastions. En in 2019 had de NPO alleen nog Roetveegpieten bij de intocht en het Sinterklaasjournaal.
Het duurde bij mij ook even voor ik door had dat Zwarte Piet een racistische karikatuur is, die wij net zo lang normaal hadden gevonden tot het ‘normaal’ werd en we gelegitimeerd konden negeren dat dit een hele bevolkingsgroep wegzette als een ondergeschikte, exotische rariteit. We bedoelden het immers niet racistisch? “Donkere kinderen zoals ik werden uitgescholden voor vieze Zwarte Piet”, vertelt Afriyie bij zijn KOZP-afscheid. Wat doet dat met je gevoel van erbij horen in Nederland?
Dertig jaar geleden konden we misschien nog zeggen ‘Wir haben es nicht gewusst’, maar nu kunnen we Zwarte Piet alleen nog handhaven als we Sinterklaas ook een witte puntmuts opzetten.
In het openbaar droeg Afriyie in die vijftien jaar vrijwel altijd een kogelvrij vest. Hij verloor zijn baan. Zijn adres en de school van zijn kinderen werden online gezet, hij kreeg doodsbedreigingen, op vakantie met zijn gezin kon hij niet meer, hij heeft zijn kinderen nooit kunnen voorlezen voor het slapengaan. Misschien beseffen we pas over vijftig jaar ten volle wat voor een held Jerry was, toen hij haat, geweld en blokkerfriezen trotseerde. Hij was er fulltime mee bezig om het Sinterklaasfeest echt inclusief te krijgen. Dat vergde zware offers. De volledige naam die hij van zijn ouders kreeg: Jerry King Luther Afriyie. Hij heeft met zijn strijd zijn naamgever eer betuigd.
“Het is het allemaal waard geweest”, zegt hij zonder aarzeling. Mijn dromen en ambities lagen stil, maar ik heb een bijdrage geleverd aan de toekomst van anderen. Ik heb mijn geloof in Nederland nooit verloren.”