Veel mensen vinden het leuk om een kringloopwinkel te bezoeken. Je treft er dingen aan die anderen weggooien, maar die jij juist heel leuk vindt. Soms is het een echte treffer, zeker als er aan het voorwerp een heel verhaal vastzit. Een wit porseleinen bord, versierd met blauwe tekeningen en teksten bijvoorbeeld, dat iets vertelt over een belangrijke instelling: het Ziekenfonds.

door Kees van Kemenade

een fraai porseleinen herinneringsbord vertelt het verhaal van de oprichting van het Ziekenfonds

Het Tweede Kansje is een van die Kringloopwinkel waar een enorme hoeveelheid dingen liggen uitgestald en waar je doorheen wandelt met de gedachte: “Is dat iets voor mij? Kan ik het gebruiken?” Je pakt het op en schudt het hoofd. “Nee, dat hoef ik thuis echt niet in de kast te leggen. Het komt er nooit meer uit.” Maar dan valt het oog op een mooi rond porseleinen bord, versierd met tekeningen en allerlei teksten. Wat kan dat zijn? De interesse is meteen gewekt. Esculaaptekens en de afkorting A.A.Z.. Ook nog wat jaartallen. Dat moet ik meenemen en thuis eens uitzoeken. Misschien wel de vondst van het jaar!

Historische achtergrond

Wat is het internet toch een geweldige uitvinding; al die informatie die je er kunt vinden. A.A.Z. is de afkorting voor Algemeen Afdeelings Ziekenfonds. Het werd opgericht in 1904 als Algemeen Ziekenfonds voor Tilburg, maar in 1915 (het bord geeft 1914) omgezet het Algemeen Afdeelings Ziekenfonds voor Tilburg en Omstreken. Het bord werd vervaardigd in 1939 bij de viering van het 25-jarig bestaan. Nu de tekens en symbolen. De drie torens in het wapen van Tilburg staan duidelijk afgebeeld, net als de esculaaptekens van de artsen, met een fakkel, en van de apothekers, met een vijzel en stamper. Het kruis en de zon slaan op de grote voordelen die het Ziekenfonds heeft voor de mensen. Wat ging eraan vooraf?

Industrialisatie

Eind negentiende eeuw begonnen Tilburg en de omliggende dorpen te industrialiseren. In Hilvarenbeek betrof het vooral de leer- en tabaksnijverheid. Aanbod aan arbeidskrachten was er volop en de landbouw kon al die krachten uit de grote gezinnen niet opnemen. Dus naar de fabriek, voor loon. Maar wat als je ziek werd, een ongeval kreeg en als je medicijnen nodig had. Je moest dan snel al die kosten kunnen dragen. De lonen waren al niet zo hoog dat de mensen een grote financiële reserve hadden. Lenen tegen woekerrente was dan de optie.

Stichting Ziekenfonds

Gelukkig kwam er een oplossing. Dokters en apothekers, lid van de Nederlandsche Maatschappij tot Bevordering der Geneeskunst kwamen met het initiatief om een fonds te stichten. Je kon daar lid van worden en contributie betalen. Als je dan ziek werd en medicijnen nodig had, kon je putten uit het Ziekenfonds. Het had voordelen naar twee kanten. De patiënt was verzekerd van zorg. De dokter wist zeker dat hij betaald zou worden voor zijn consulten en de apotheker voor de geleverde medicijnen. Op het bord staan dan ook de dichtregels:

Dokter Ziekenhuis en Medicijn

Brengen Samen Zonneschijn

Het vrijwillige Ziekenfonds werd een enorm succes, waar tienduizenden zich bij aansloten en die velen behoedde voor armoede als gevolg van een ongeval of een ziekte. Later nam de staat dit werk goeddeels over, maar het particuliere initiatief om op te komen voor zieke werknemers is toch wel een belangrijke sociale ontwikkeling geweest. Met onder andere de uitgifte van dit herinneringsbord zette het A.A.Z. het zilveren jubileum luister bij.

De Dorpsdokter

Een historisch bord hoort thuis in een museum dat zich specialiseert op de gezondheidszorg. Dat hebben wij in onze gemeente, Museum De Dorpsdokter. Voorzitter van het bestuur van de stichting is Jeanne Verhoeven en aan haar werd het fraaie bord door de vinder overhandigd.

Jeanne Verhoeven ontvangt het historische bord om het een plaats te geven in Museum De Dorpsdokter

Jeanne Verhoeven: “Daar zijn wij erg blij mee! De geschiedenis van het ziekenfondswezen is een integraal onderdeel van de gezondheidszorg. Zonder die instelling, die ontstaan is vanuit de basis, hadden wij in ons land nooit het hoge niveau van zorg kunnen bereiken. Uit mijn eigen herinnering, weet ik nog dat de ziekenfondsbode Tontje Diepens hier in Hilvarenbeek iedere maand de contributie kwam ophalen. Het bord krijgt dan ook een mooie plek in onze collectie en is daar voor eenieder te bekijken vanaf 1 maart. Voor groepen zijn we 1 februari al geopend.”