Tachtig jaar geleden werd Hilvarenbeek door geallieerde troepen bevrijd. Om dat in herinnering te brengen was in Elckerlyc recent een indrukwekkende fototentoonstelling ingericht. Op de vele foto’s uit de oorlogsjaren die er te zien waren, figureerden ook de drie Hilvarenbeekse molens: de Doornboom aan de Doelenstraat, de Akkermolen in het Spul, en de molen van de familie Verheggen die gelegen was aan de Bosscheweg.

Molen de Doornboom is intact gebleven en laat iedere zaterdag zijn wieken draaien. De molen van Verheggen werd tijdens de bevrijding in oktober 1944 door de vijand beschoten en is daarbij verwoest. De romp van de Akkermolen staat er, na een brand die de kap met wieken en het inwendige raderwerk verloren deed gaan, nog steeds. Hij wacht al jarenlang op zijn bevrijding.

door Jan Scheirs

Het streven naar herstel

Eind 2019 werd de molenromp met het omliggende terrein verkocht aan een projectontwikkelaar. Deze wil ter plaatse nieuwe woningen bouwen, maar omdat de romp een gemeentelijk monument is, mag die niet worden gesloopt. Mensen met hart voor cultuur, natuur en landschap richtten toen een werkgroep op, die daarna overging in een stichting. Deze stichting zocht onmiddellijk contact met de gemeente Hilvarenbeek en met de nieuwe eigenaar van de molen om te bepleiten dat de molen in zijn oude luister, dus compleet met wieken en maalwerk, hersteld zou worden.

Behalve de molen zelf heeft ook de oude middeleeuwse structuur van wegen en akkers die ten zuiden van de molen nog aanwezig is, erfgoedwaarde. Als die ook behouden wordt, zou dat voor de toekomstige bewoners iets unieks betekenen: een werkende molen als monument in de gemeenschappelijke achtertuin, met daaromheen de resten van een kleinschalig en authentiek stukje boerenlandschap. Zo’n bijzondere woonomgeving is nergens anders te vinden.

Het is dan ook geen wonder dat de stichting in haar pogingen om te molen te restaureren veel bijval heeft gekregen. Niet alleen van erfgoedliefhebbers, maar ook van mensen die er graag zouden willen wonen en van dorpsgenoten die zich voorstellen dat ze straks door het gebied kunnen fietsen of wandelen (of er foto’s nemen van een molen in de sneeuw). Een woonomgeving waar de geschiedenis nog te beleven valt, is een aanwinst voor heel Hilvarenbeek.

De stand van zaken

De afgelopen vijf jaren is er veel gebeurd. De projectontwikkelaar heeft zijn bouwplannen vormgegeven, de stichting heeft een restauratie- en ontwikkelingsplan voor de molen opgesteld en in de gemeenteraad zijn een kadernota en een gebiedsvisie vastgesteld. De gemeentelijke stukken maken het mogelijk dat de molen in het gebied terugkomt. Daarna is er echter nauwelijks nog voortgang geboekt.

Pas in september 2024 lag in de gemeentelijke commissie Ruimte een notitie voor, waarin door burgemeester en wethouders concrete plannen met betrekking tot het gebied kenbaar werden gemaakt. Volgens het financiële rekenwerk dat het college had laten uitvoeren, leek het niet mogelijk om de molen te restaureren. De commissieleden uit de fracties van zowel HOI Werkt als het CDA bleken dit echter niet voor zoete koek aan te nemen. Er werd forse kritiek geuit.

Wat kan er wel?

Beide fracties vonden het rekenwerk van het college verre van overtuigend en benadrukten dat er in het kader van het molenherstel gekeken diende te worden naar wat wél mogelijk is. HOI Werkt suggereerde om de molenromp te restaureren, in eerste instantie nog zonder kap en wieken, maar om daarbij wel tegemoet te komen aan de eis van de molenstichting dat de nieuwe bebouwing op voldoende afstand en laag zou blijven. Na restauratie van de romp zou dan op een later tijdstip alsnog tot volledig herstel kunnen worden overgegaan. Op die manier zou een gecompleteerde molen voldoende wind kunnen vangen en landschappelijk tot zijn recht komen. Het CDA opperde als alternatief dat ook meteen tot volledig herstel zou kunnen worden besloten, waarbij dan de door de projectontwikkelaars gewenste intensieve bebouwing maar voor lief zou moeten worden genomen.

Beide fracties waren overigens eensgezind in hun visie dat er wel zeer veel woningen waren gepland in het gebied. Kon of moest het juist in dit specifieke landschap niet wat minder?

De commissie Ruimte verwierp hiermee het plan van het college. De genoemde fracties droegen burgemeester en wethouders op om hun huiswerk over te doen en financiële steun voor het molenherstel te zoeken bij de beide projectontwikkelaars die inmiddels in het gebied actief zijn.

Perspectief

Met de uitspraken die in de Hilvarenbeekse politiek gedaan zijn, is het duidelijk geworden dat men er niet alleen voor gaat dat de romp behouden blijft, maar dat ook de mogelijkheid wordt opengehouden dat de wieken weer gaan draaien in de toekomst. Om een werkende molen de ruimte te geven, dient daarbij in ieder geval kritisch gekeken te worden naar het aantal woningen dat in het gebied gebouwd wordt.

De gemeente Hilvarenbeek moet dus met een nieuw plan komen. Maar zover is het niet, want sinds september klinkt er een oorverdovende stilte vanuit het gemeentehuis.

Ondertussen staat de Akkermolen nog steeds geamputeerd en levenloos in de Molenakkers, en neemt het verval toe. Hij wacht met smart op een beslissing die hem uit die toestand zal bevrijden.

Voor meer informatie of contact met de molenstichting, zie www.akkermolenhilvarenbeek.nl